Początki
Kraków jest jednym z tych miast, którego niemożliwym jest określenie daty powstania. Pierwsze ślady bytności człowieka na tych terenach pochodzą z czasów starożytnych. Kraków znajduje się na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 n.e.
Legenda o powstaniu Krakowa mówi o legendarnym królu Krakusie, który założył Grud nad Wisłą, po jego śmierci, został mu usypany Kopiec na wzgórzu niedaleko Wawelu, który stoi do dzisiaj. Kopiec ten latach trzydziestych XX w. został przebadany przez archeologów i stwierdzono w nim ślady kultury celtyckiej, a całość, bez 100% pewności, wydatowano na VI/VII w. naszej ery. Oznacza to, że Krak nie był założycielem Krakowa, jeśli uznać za prawdziwą tezę, że miasto zostało zaznaczone przez Ptolemeusza na swojej mapie.
Pierwsza historyczna wzmianka o Krakowie pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z 966r. Umieszczenie wzmianki o Krakowie przez tego podróżnika oznaczyłoby, że w tym czasie Kraków był już dość sporym Miastem, w 1000r. Po zjeździe w Gnieźnie w Krakowie zostaje umieszczone Biskupstwo, lecz wzmianki z "Żywotów Świętego Mateusza" opowiadają o władcy na Wiśle, który został ochrzczony na obcej ziemi. Oznaczyło by to Chrystianizacje Krakowa jeszcze przed Chrztem Mieszka.
Kraków jako Stolica Polski
W roku 1038 Kraków staje się stolicą Polski, po wielkiej napaści Czeskiej. Kraków już w tym czasie jest ważnym ośrodkiem Gospodarczym, Kulturalnym i Handlowym i świetnie nadaje się na Stolice Polski. Z początkiem stołecznej Funkcji miasta na Wzgórzu Wawelskim powstają ważne Budowle Sakramentalne i Administracyjne takie jak katedra, siedziba biskupstwa i rezydencja panującego. Kraków przeżywa rozkwit, a wokół miasta powstają osady utrwalające stołeczny Charakter miasta. W 1138 w równo sto lat po przeniesieniu Stolicy do Krakowa po śmierci Bolesława Krzywoustego i podziale dzielnicowym Kraków zostaje wyznaczony jako Dzielnica Senioralna. Miasto staje się celem najazdów.
W tym okresie wokół grodu na Wawelu powstaje podgrodzie, otoczone wałem ziemno-drewnianym wybudowany zostaje też Kościół Św Andrzeja (pierwotnie pod wezwaniem św Idziego). Kościół ten stoi do dzisiaj i znajduje się około 200m od Kurii na Franciszkańskiej. Kościół ten był ufortyfikowany i stanowił schronienie dla Mieszkańców w czasie Tatarskiego Najazdu z roku 1241. Następnie powstają kościoły Piotra Apostoła, św. Marii Magdaleny, św. Marcina. Na Okole znajdowały się dworki rycerskie (najbardziej znany z nich Dwór Tęczyńskich stojący w miejscu dzisiejszego Muzeum Archeologicznego/ oraz domy mieszkańców i place handlowe. Poza Okołem w okresie przedlokacyjnym znajdowała się osada. Jej oś główna pierwotnie istniała na linii łączącej kościoły Świętej Trójcy) Dominikanów i św. Franciszka
Przed rokiem 1257 zabudowa Krakowa była chaotyczna i rozrzucona chaosu dopełniały zniszczenie wynikające z najazdów na miasto. Dopiero w 5 Czerwca 1257 r wraz z nadaniem miastu praw lokacyjnych, wydanych przez Bolesława V Wstydliwego, rozpoczyna się nowa era w dziejach miasta. Ustalony wtedy plan urbanistyczny przetrwał do dzisiaj, Kraków ulokowano na prawie niemieckim, a dokument potwierdzający to wydarzenie istnieje do dzisiaj. Do najważniejszych, istniejących dziś zabytków romańskich Krakowa, należą: kościół św. Andrzeja, fragmenty II katedry z kryptą Św. Leonarda i Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu. Fragmenty kościoła św. Wojciecha.
Przykładem architektury romańskiej jest kościół Najświętszego Salwatora, uważany za jeden z najstarszych w Krakowie. Odrestaurowana wawelska kaplica pod wezwaniem św. Feliksa i Adaukta stanowiąca relikt wczesnego romańskiego budownictwa. Szereg budowli głównie kościołów w swych fundamentach i murach kryje romańskie elementy niewidoczne już gołym okiem. Są to kościoły: św. Benedykta na Krzemionkach, Bazylika Mariacka, św. Krzyża, św. Floriana, O. Karmelitów na Piasku, św. Franciszka, św. Trójcy, opactwo Benedyktyńskie w Tyńcu, klasztor O. Paulinów na Skałce, św. Mikołaja stojący przy drodze do Mogiły, św. Jana. Wszystkie wymienione wyżej budowle dzisiaj reprezentują inny styl architektoniczny wynika to z licznych remontów, przebudowań czy pożarów, lecz badania archeologiczne jednoznacznie potwierdzają ich romański początek.
W 1285r. Książę Krakowa Leszek Czarny wydaje decyzje o budowie murów miejskich, mimo iż w tym okresie Wawel był dobrze ufortyfikowany, to samo miasto nie miało murów obronnych. Początkowo powstawały fosy i mury ziemne, a właściwy okres rozbudowy murów przyznaje się na okres panowania, Wacława II króla Czech i Polski wtedy to Powstają mury kamienne. Zwieńczeniem budowy jest otwarcie przed bramą floriańska Barbakanu w roku 1498. W latach 1335 i 1366 w okolicach Krakowa założone zostają dwa Nowe Miasta Kleparz i Kazimierz. Za panowania Kazimierza Wielkiego w Krakowie powstaje także pierwsza wyższa uczelnia w Polsce - Studium Generale, później zwane Akademią Krakowską. Akademia opierała się na na włoskich wzorach, utrzymywana była przez skarb królewski. Powstały też nowe Kościoły kazimierskich: św. Katarzyny, Bożego Ciała.
Niestety wraz ze śmiercią Kazimierza wygasła dynastia Piastów, nadchodzą czasy Jagiellonów. W sztuce, architekturze, kulturze, nauce i oświacie. Wiek XV stanowi szczytową formę rozwoju średniowiecza. Miasto rozbudowuje się intensywnie. Rozwija się nauka i sztuka. Alma Mater przeżywa swoje "złote lata". Kraków ze swoim uniwersytetem staje się miejscem pracy wybitnych tego okresu. Swoje wspaniałe lat przeżywa sztuka, głównie o charakterze religijnym, jak: - "Pieta" z kościoła Św. Barbary z około 1410 , Tryptyki Św. Trójcy z 1476 i Matki Boskiej Bolesnej z 1475-1480 z kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu. Jednak Największym dziełem tego okresu dla rzeźby jest Ołtarz Zaśnięcia Matki Boskiej w kościele Mariackim (1477-1489), dłuta Wita Stwosza. Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Ostatecznie król Zygmunt III Waza w 1609 przeniósł stolicę Polski (bez formalnego aktu prawnego) do Warszawy. Katedra na Wawelu pozostała jednak miejscem koronacyjnym królów Polski. O tym jednak w następnej części tego tekstu
Legenda o powstaniu Krakowa mówi o legendarnym królu Krakusie, który założył Grud nad Wisłą, po jego śmierci, został mu usypany Kopiec na wzgórzu niedaleko Wawelu, który stoi do dzisiaj. Kopiec ten latach trzydziestych XX w. został przebadany przez archeologów i stwierdzono w nim ślady kultury celtyckiej, a całość, bez 100% pewności, wydatowano na VI/VII w. naszej ery. Oznacza to, że Krak nie był założycielem Krakowa, jeśli uznać za prawdziwą tezę, że miasto zostało zaznaczone przez Ptolemeusza na swojej mapie.
Pierwsza historyczna wzmianka o Krakowie pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z 966r. Umieszczenie wzmianki o Krakowie przez tego podróżnika oznaczyłoby, że w tym czasie Kraków był już dość sporym Miastem, w 1000r. Po zjeździe w Gnieźnie w Krakowie zostaje umieszczone Biskupstwo, lecz wzmianki z "Żywotów Świętego Mateusza" opowiadają o władcy na Wiśle, który został ochrzczony na obcej ziemi. Oznaczyło by to Chrystianizacje Krakowa jeszcze przed Chrztem Mieszka.
Kraków jako Stolica Polski
W roku 1038 Kraków staje się stolicą Polski, po wielkiej napaści Czeskiej. Kraków już w tym czasie jest ważnym ośrodkiem Gospodarczym, Kulturalnym i Handlowym i świetnie nadaje się na Stolice Polski. Z początkiem stołecznej Funkcji miasta na Wzgórzu Wawelskim powstają ważne Budowle Sakramentalne i Administracyjne takie jak katedra, siedziba biskupstwa i rezydencja panującego. Kraków przeżywa rozkwit, a wokół miasta powstają osady utrwalające stołeczny Charakter miasta. W 1138 w równo sto lat po przeniesieniu Stolicy do Krakowa po śmierci Bolesława Krzywoustego i podziale dzielnicowym Kraków zostaje wyznaczony jako Dzielnica Senioralna. Miasto staje się celem najazdów.
W tym okresie wokół grodu na Wawelu powstaje podgrodzie, otoczone wałem ziemno-drewnianym wybudowany zostaje też Kościół Św Andrzeja (pierwotnie pod wezwaniem św Idziego). Kościół ten stoi do dzisiaj i znajduje się około 200m od Kurii na Franciszkańskiej. Kościół ten był ufortyfikowany i stanowił schronienie dla Mieszkańców w czasie Tatarskiego Najazdu z roku 1241. Następnie powstają kościoły Piotra Apostoła, św. Marii Magdaleny, św. Marcina. Na Okole znajdowały się dworki rycerskie (najbardziej znany z nich Dwór Tęczyńskich stojący w miejscu dzisiejszego Muzeum Archeologicznego/ oraz domy mieszkańców i place handlowe. Poza Okołem w okresie przedlokacyjnym znajdowała się osada. Jej oś główna pierwotnie istniała na linii łączącej kościoły Świętej Trójcy) Dominikanów i św. Franciszka
Przykładem architektury romańskiej jest kościół Najświętszego Salwatora, uważany za jeden z najstarszych w Krakowie. Odrestaurowana wawelska kaplica pod wezwaniem św. Feliksa i Adaukta stanowiąca relikt wczesnego romańskiego budownictwa. Szereg budowli głównie kościołów w swych fundamentach i murach kryje romańskie elementy niewidoczne już gołym okiem. Są to kościoły: św. Benedykta na Krzemionkach, Bazylika Mariacka, św. Krzyża, św. Floriana, O. Karmelitów na Piasku, św. Franciszka, św. Trójcy, opactwo Benedyktyńskie w Tyńcu, klasztor O. Paulinów na Skałce, św. Mikołaja stojący przy drodze do Mogiły, św. Jana. Wszystkie wymienione wyżej budowle dzisiaj reprezentują inny styl architektoniczny wynika to z licznych remontów, przebudowań czy pożarów, lecz badania archeologiczne jednoznacznie potwierdzają ich romański początek.
W 1285r. Książę Krakowa Leszek Czarny wydaje decyzje o budowie murów miejskich, mimo iż w tym okresie Wawel był dobrze ufortyfikowany, to samo miasto nie miało murów obronnych. Początkowo powstawały fosy i mury ziemne, a właściwy okres rozbudowy murów przyznaje się na okres panowania, Wacława II króla Czech i Polski wtedy to Powstają mury kamienne. Zwieńczeniem budowy jest otwarcie przed bramą floriańska Barbakanu w roku 1498. W latach 1335 i 1366 w okolicach Krakowa założone zostają dwa Nowe Miasta Kleparz i Kazimierz. Za panowania Kazimierza Wielkiego w Krakowie powstaje także pierwsza wyższa uczelnia w Polsce - Studium Generale, później zwane Akademią Krakowską. Akademia opierała się na na włoskich wzorach, utrzymywana była przez skarb królewski. Powstały też nowe Kościoły kazimierskich: św. Katarzyny, Bożego Ciała.
2006-03-09 07:32:05
