Dobrawa

Dobrawa

 

           
Dobrawa to najprawdopodobniej pierwsza kobieta
znana historykom z dziejów Polski. Była małżonką pierwszego polskiego władcy,
Mieszka I i prawdopodobnie za jej namową przyjął on chrzest w 966 roku, co
zainicjowało chrystianizację Polski. O samej Dobrawie źródła podają bardzo
niewiele faktów, głównie opierając się na przypuszczeniach. Prawdą jest, iż
Dobrawa była córką księcia czeskiego Bolesława I Srogiego, a w 965 roku została
żoną władcy polskiego Mieszka, któremu urodziła co najmniej dwoje dzieci.
Pozostałe informacje, jakie o niej posiadamy, to raczej spekulacje historyków
budowane na tradycjach, legendach czy też przekazach ustnych
[1].
Wiele kontrowersji wzbudza także imię pierwszej księżnej Polski. Biskup Thietmar
zapisuje jej imię jako Dobrawa lub Dubrouka, a jego zapisy są powielane przez
Roczniki krakowskie (tzw. dawny i kapitulny) oraz przez Mistrza Wincentego.
Dopiero XIII i XIV-wieczne kroniki zapisują jej imię jako Dombrowka lub Dobrawca.
Wersji prawidłowej nie możemy ustalić na podstawie częstotliwości zapisów danej
wersji imienia księżnej, gdyż zapis raz udokumentowany był najczęściej powielany
mechanicznie. Do Polski przybył wraz z jej osobą zapis z Dubrovka, lecz w Polsce
wytworzyły się jeszcze dwie wersje tego imienia, a mianowicie Dobravka i
Dobrawa. Forma Dobrawa została później przyjęta i rozpowszechniona przez
nowożytnych historyków. Przyjęło się także znaczenie jej imienia, które podał
biskup Thietmar, pisząc: „Dobrawa bowiem nazywała się po słowiansku, co w języku
niemieckim wykłada się : Dobra”
[2].
(Kronika, ks. IV, rozdz. 55).

         Niemal
wszystkiego dowiadujemy się o Dobrawie z kroniki Thietmara, kroniki Galla, które
przekazują podobne informacje oraz z czeskiej kroniki Kosmasa, która jest
zupełnie inna niż dwa pozostałe przekazy o księżnej. Nie znany jest rok jej
narodzin, lecz przypuszcza się, że w chwili przybycia do Polski mogła mieć około
30 lat. Jej małżenstwo z Mieszkiem było typową, jak na owe czasy umową
polityczną, przynoszącą obu stronom korzyści. Mieszko przez osobę Bolesława I
Srogiego zyskał sobie sprzymierzenca przeciwko dręczącym go Wieletom, a przy tym
ustabilizowały się napięte kontakty z Czechami. Z przekazu Galla wynika, że
zanim Mieszko poślubił Dobrawę miał jeszcze siedem żon poganskich, które
odprawił i postanowił wziąć za żonę godziwą chrześcijankę. Przypuszcza się, że
także Dobrawa w chwili ślubu z Mieszkiem nie była panną. Dopuszcza się hipotezę,
że zanim Dobrawa poślubiła polskiego władcę była żoną margrabiego Guntera. Takie
przypuszczenie wynikło po analizie zapisu Thietmara jakoby Bolesław Chrobry
pomógł uzyskać gród Miśnię swojemu bratu, Guncelinowi. W tej chwili jednak
odrzuca się tę hipotezę. Najprawdopodobniej Guncelin był jedynie krewnym
Bolesława lub jego bratem ciotecznym, co jednak nie wyklucza wcześniejszego
małżenstwa Dobrawy.

         Do
„zmówin” doszło prawdopodobnie w lutym 965 roku, w Czechach, a ślub odbył się
wkrótce potem. Po zaślubinach Dobrawa przybyła do Polski z „wielkim orszakiem
dostojników świeckich i duchowych” jak przekazał Gall. Młoda para spotkała się
na granicy panstwa polskiego, dzielącej Śląsk i Wielkopolskę. Nowo przybyłą
księżną osadzono prawdopodobnie w Ostrawie Lednickim, aby zapewnić jej pełne
bezpieczenstwo w poganskim jeszcze kraju. Nie mamy bezpośredniego przekazu
mówiącego o tym, jak wyglądało wspólne życie pary książęcej, ale z przekazów
historycznych wynika, że Dobrawa miała duży wpływ na Mieszka i to w dużej mierze
dzięki jej namową przyjął chrzest. Według Galla, Dobrawa postawiła Mieszkowi
warunek, że prędzej nie podzieli z nim łoża małżenskiego, nim on nie zejdzie z
grzesznej drogi poganstwa i nie ochrzci siebie i swojego kraju. Biskup Thietmar
także przypisuje jej pewne zasługi w tej kwestii. A mianowicie, podczas trwania
Wielkiego Postu, kiedy księżna postanowiła żyć zgodnie z nakazami wiary
chrześcijanskiej, czyli nie spożywała mięsa i zachowywała celibat, to małżonek
jej usilnie starał się nakłonić Dobrawę do złamania tego postanowienia. Wkrótce
jednak Dobrawa odstąpiła od swojego przyrzeczenia i spełniła prośbę Mieszka,
czym zyskała sobie przychylność męża i mogła z łatwością na niego wpływać. Widać
przez to, jak inteligentną była kobietą, gdyż wykorzystując swoje osobiste
wdzięki, potrafiła wpłynąć na Mieszka w tak ważnej sprawie. Zapewne Mieszko już
wcześniej planował chrystianizację swojego kraju, ale duże zasługi przypisuje
się w tej kwestii Dobrawie.

         Do
historycznego wydarzenia, jakim był chrzest Polski, doszło prawdopodobnie
podczas Świąt Wielkiej Nocy w 966 roku. Mieszko prawdopodobnie został ochrzczony
na Ostrawie Lednickim. Chrztu władcy polskiemu mogli z pewnością udzielić
duchowni przybyli wraz z Dobrawą z Czech, ale bardziej prawdopodobne jest, że
chrztu udzielił biskup przybyły do Polski wraz z cesarzem Ottonem II. Pierwszym
biskupem Polski został Jordan, lecz objął on tę funkcję  dopiero w 968 roku, a
nie bezpośrednio po chrzcie. Podaje się, że to na prośbę Dobrawy i Mieszka
papież Jan XIII wydał zgodę na namaszczenie Jordana na biskupa. Panstwu
polskiemu potrzebny był przecież pasterz, który czuwałby nad dalszą
chrystianizacją społeczenstwa.

         Powrócę w
tym momencie do osoby Dobrawy. Niezaprzeczalne są jej zasługi w procesie
chrystianizacji Polski, gdyż jako praktykująca  chrześcijanka, nie chciała żyć w
panstwie, gdzie panuje grzech i rozpusta. Zasług w tej kwestii nikt nie może jej
odmówić. Dobrawa nie tylko przyczyniła się do decyzji Mieszka o chrzcie kraju,
ale aktywnie uczestniczyła w tym procesie. Prawdopodobnie wraz z biskupem
Jordanem przeniosła swój dwór z Ostrowa Lednickiego do Gniezna, aby brać udział
w chrystianizacji. Zapewne to z jej inicjatywy zbudowano kościół św. Jerzego w
Gnieźnie.  Przypisuje się także Dobrawie budowę kościoła Najświętszej Marii
Panny na Ostrowie Tumskim.

         Nie należy
zapominać także o tym, że Dobrawa była matką pierwszego koronowanego w 1025 roku
władcy Polski, jakim był Bolesław Chrobry. W ten sposób przyczyniła się do
przetrwania dynastii piastowskiej, która panowała w Polsce do XIV wieku.
Urodziła Bolesława w 966 lub 967 roku, a później jeszcze dwie córki – Adelajdę,
późniejszą księżniczkę węgierską i Świętosławę- Sygrydę, żonę króla Szwecji
Eryka, a następnie władcy Danii Swena Widłobrodego
[3].

         Choć nie
wiadomo kiedy urodziła się przyszła księżna Polski, to znana jest nam data jej
śmierci. Dobrawa umarła w 977 roku, a pochowana została w Poznaniu. Spędziła w
Polsce 12 lat. Po jej śmierci Mieszko ożenił się z córką niemieckiego
margrabiego, Odą.

         Osoba
Dobrawy będzie już po wsze czasy kojarzona z początkami panstwa polskiego i z
początkiem chrystianizacji tego kraju. To postać, na którą z pewnością warto
zwrócić uwagę. Przypisuje się jej namowę Mieszka do przyjęcia chrztu, choć
zapewne on już wcześniej to planował, lecz jej namowy przyśpieszyły jego
decyzję. Przyczyniła się również do umocnienia stosunków polsko – czeskich. Jako
praktykująca chrześcijanka chciała żyć zgodnie z prawem bożym i aby jej przyszli
poddani żyli podobnie. Dopięła swego postanowienia, choć nie zrobiła tego z
wyrachowania, tylko, jak sądzę, z potrzeby serca. Wydaje mi się, że była bardzo
inteligentną kobietą, która nie spędzała czasu tylko w zamku, lecz brała czyny
udział w misji chrystianizacji Polski i w budowie dziedzictwa kulturowego
naszego kraju. Dobrawa w pełni zasługuje na szacunek, pamięć i podziw potomnych.



 


[1]
M Urbanski, Poczet królowych i żon władców polskich, Warszaw 2006, s. 5.

[2]
G. Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002, s. 43-45.

[3]
M. Urbanski, Poczet królowych i żon władców polskich, Warszaw
2006, s. 10.