Bajkoterapia - metoda przełamywania lęku u dzieci

Już od dawna bajka nie pełni tylko funkcji rozrywkowej i relaksacyjnej. Obecnie również uczy, kształtuje wyobraźnię, coraz częściej wykorzystywana jest też jako narzędzie terapeutyczne w pracy z najmłodszymi. W przyjazny dziecku sposób, pomaga mu uporać się z jego lękami. Tak zwana bajkoterapia ze względu na swoją prostotę i efektywność stale powiększa grono swoich zwolenników.

Dziecko tak samo jak każdy ma swoje problemy. Przeżywa stresy związane z pójściem do przedszkola, dentysty, boi się nowych rzeczy i zmian. Musi odnaleźć się w grupie, zjednać sobie przyjaciół i radzić podczas kłótni z nimi. Sytuacje te często są trudne dla dorosłych, nic więc dziwnego, ze mogą przysporzyć problem i dziecku. Nie uchronimy go przed tym, pomożemy jednak, ucząc jak sobie wówczas radzić. Dziecko najczęściej nie lubi rozmawiać o swoich lękach, dużo rzeczy skrywa w sobie, udając, że nic się nie dzieje. Często też nie umie nazwać tego co przeżywa, bo nie rozumie co się dzieje. Dlatego dobrą metodą na dotarcie do niego i wyjaśnienie, może być bajkoterapia, czyli innowacyjna technika leczenia dzieci z lęków oraz motywowanie ich poprzez opowiadania.

Psychologowie są zdania, że czytając określone bajki, można dziecku pomóc w wielu trudnych dla niego sytuacjach. Takie bajkowe wsparcie jest ważne, gdyż pomaga zinterpretować wiele trudnych dla niego sytuacji życiowych, ułatwia ich zrozumienie i zapoznaje z nowymi strategiami działania. Pozwala uświadomić emocje i sposoby postępowania tak, aby później dziecko łatwiej rozwiązywało trudności, które napotka na swej drodze.

Bajki terapeutyczne, aby były skuteczne, muszą być odpowiednio skonstruowane. Ich cechą charakterystyczną jest to, że bohater bajkowy znajduje się w trudnej sytuacji, boi się czegoś, a wprowadzone postacie i rozwój zdarzeń pomagają mu się z tym uporać. Schemat ten umożliwia dziecku przeniesienie doświadczeń bohatera na swoje.

Dobrym przykładem na zrozumienie ich budowy, może być bajka "Fatałaszek" autorstwa znanej krakowskiej poetki i malarki Katarzyny Pater, opublikowana przez wydawnictwo Opowiada o losach tajemniczego, bojącego się świata i ludzi chłopca o imieniu Fatałaszek, który dzięki przyjaźni pokonuje swoją nieśmiałość. Mieszka samotnie w domku na wzgórzu i panicznie boi się z niego wyjść. Dopiero przyjaźń z Tycią i przeżywane w raz z nią niesamowite przygody, pomagają mu uwierzyć w siebie i przełamać swój lęk przed nieznanym.

Bajki terapeutyczne powinny opierać się na metaforze sytuacji w której znajduje się dziecko, aby ułatwić mu identyfikację z problemem. Przykładowo Fatałaszek samotny, lękliwy chłopiec, skrycie marzący o dalekich przygodach, jest odpowiedni dla dziecka nieśmiałego, bojącego się zawierać nowe przyjaźnie i wyjść z domu. Dodatkowo główny bohater bajki, którym może być zarówno człowiek jak i zwierzątko, powinien mieć pewne cechy wspólne z dzieckiem. Podobieństwo nie powinno być jednak zbyt duże, aby nie sugerować mu, że o nie chodzi. Warto zwrócić uwagę na imię tytułowego bohatera. To nie Kubuś, Maciuś, czy Kacperek, ale właśnie Fatałaszek, imię, które na pewno nie będzie nosiło żadne z czytanych bajkę dzieci. Jego wygląd jest bliżej nieokreślony, nie wiadomo nawet jaki ma kolor włosów, bo zawsze nosi czapeczkę. Wyklucza to tym samym rozpoznanie siebie w owym bohaterze. Fatałaszka z dziećmi, oprócz owych lęków, łączy natomiast podobieństwo wieku.

Akcja bajki powinna toczyć się w miejscu znanym dziecku: w domu, przedszkolu, szpitalu, na podwórku. Może to być również, jak w przypadku Fatałaszka bajkowa, magiczna kraina. Ważne jest jednak, aby w świecie tym panował taki sam zestaw norm i zasad. Bajka zawsze musi się dobrze kończyć, a główny bohater rozwiązywać swój problem narzędziami, które dostępne są również i dziecku. Pomagać mu w tym mogą inne postacie bajkowe, pełniące rolę tzw. "eksperta", służące radą i motywując. Jak Tycia, nowopoznana koleżanka Fatałaszka, która wspiera go i podbudowuje w trudnych chwilach. Rozmawia z nim, przekonuje, pomaga w podjęciu decyzji. W bajce bardzo ważny jest wszakże dialog pomiędzy bohaterami. Otwarcie powinni oni mówić o swoich emocjach i nazywać owe uczucia. Podkreślać swój lęk przed zrobieniem czegoś i eksponować radość z jego wykonania.

Bajki terapeutyczne są źródłem określonych obrazów w wyobraźni dziecka i w ten sposób wywołują pozytywne emocje, mają wpływ na myślenie o sobie, buduje poczucie własnej skuteczności. Dlatego też bajkoterapia to jedna z lepszych metod na dotarcie do dziecka, zrozumienie jego problemów i udzielenie mu wsparcia w trudnych chwilach. Dzięki bajce dziecko rozwija swoje umiejętności emocjonalne. Uczy się nazywać to co czuje i uświadamia sobie, że emocje te są jak najbardziej naturalne i powszechne. W końcu Fatałaszek też się bał! Co najważniejsze informacje przekazywane są w atrakcyjny dla niego sposób. Pochodzą ze świata bajek, w którym przecież wszystko jest możliwe.

Urszula Holik